Pionier-Automobielen Club (P.A.C.)

Op zaterdag 26 augustus 2023 ontmoetten jouw bestuursleden Gauthier en Tjitske elkaar in het midden van ’t land. In prachtig, zomers weer reed de Buick (1929) vanaf Zaltbommel over binnenweggetjes langs de Maas naar eindbestemming Venlo.
 

In de vroege zondagochtend maakten wij ons klaar voor het daadwerkelijke evenement. In april 1893 zou een Benz Patent-Motorwagen nr.3 van Süchteln (Duitsland) naar Venlo zijn gereden. Dit bezoek kwam te boek te staan als de eerste auto in Nederland. Samen met ADAC, NRW Duitsland en Motorclub Süchteln, organiseerde GIEG (Goed Industrieel Erfgoed) een herdenkingsrit. Op verzoek van de organisatie togen wij naar Süchteln in kleding welke niet had misstaan in de jaren ’20 van de vorige eeuw. De vele historische automobielen uit Nederland, België en Duitsland verzamelden zich rond het kerkplein.

Henk Oost was met moderne auto en foto apparatuur afgereisd naar Süchteln. Ook de familie Van Bekkum (Studebaker) en familie Stibbe (Delage) liepen wij tegen het lijf. Een heuse PAC ontbijttafel was snel gevuld, met aan de ene zijde de kerk, en aan de andere zijde zicht op de replica van de Benz patentwagen nr 3. Tijdens het ontbijt vonden de nodige plichtplegingen met toespraken en het onthullen van een plaquette plaats. Met een heuse wedstrijdvlag werden de historische automobielen vervolgens afgezwaaid. De equipes van de Buick en de Studebaker testten de magneetborden met PAC logo uit (resultaat: fraai zichtbaar, geen krassen op de lak en zelfs op de snelweg in barre omstandigheden goed zittend).

In de goodie bag vonden wij niet alleen de PAC flyer, maar tot onze schrik ook een zeer korte versie van de route. Binnen enkele kilometers bereikten wij de nog onbemande grensovergang met Nederland (waar de grensbalk maar zelf opzij werd geschoven) en het definitieve eindpunt. Maar, zoals het een goed voorzitter van de evenementen commissie betaamt, stippelde Gauthier een alternatieve route uit. Alsnog bereikten wij de vooraf aangekondigde stops bij VDL Konings in Swalmen en het OCE museum in Venlo. In het museum werd de PAC-compilatiefilm van Rob Gunsing vertoond tussen de printers en bemande Henk Oost in stormachtige omstandigheden het PAC promotietafeltje. In stromende regen reed de Buick per snelweg weer naar huis.

Al met al een bijzonder evenement, waar de entourage tijdens het ontbijt en het zelf zoeken naar een route mooie herinneringen hebben gemaakt. De voorbereiding was minstens even boeiend: waar Gauthier de Buick in tiptop shape bracht, dook ik in een zoektocht naar de juiste outfit. Voor de PAC fashionista’s onder ons; uiteraard zijn bepaalde koetswerken niet handig voor het elegant proberen in te stappen met feestelijke kledij of het in de krul houden van je kapsel. Maar waarom ontwikkelde de mode in de roaring twenties zich zo drastisch en wat is de rol van automobielen hierin? 

Het vrouwenkiesrecht en de noodzaak tot het werken in voorheen ‘mannenberoepen’ (als gevolg van ontbrekende arbeidskrachten door inzet aan het front tijdens WO-I), brachten emancipatie letterlijk in de praktijk. Het werken met mechanische werktuigen maakte korte kapsels modieus (je haar zou maar verstrikt raken in bewegende onderdelen). In de VS en Groot-Brittannië kwamen tijdens de drooglegging “flappers” op: een generatie jonge mensen, waarbij de vrouwen zich uitdagend kleedden en zich zelfbewust gedroegen. Roken, autorijden, provocerende make up en haardracht. Deze generatie bracht optimisme en een losse levensstijl mee. De opkomst van (goedkope) automobielen vergemakkelijkte het reizen en gaven een vorm van vrijheid. Sporten werd hip. Dit is terug te zien in de opkomst in mannenmode van knickerbockers en plusfours, en truien met kleuren en nummers van de universiteiten (zoals heden ten dage nog steeds gebruikt!). Het vervangen van stijve korsetten door nieuwe en flexibelere materialen maakten sporten ook voor vrouwen mogelijk. 

Deed het beëindigen van WO-I een losse leefstijl opbloeien? Of gaven ontdekkingsreizigers, sporters, luchtvaartpioniers en acteurs een extra zwengel aan de mode? Bij de “stylish carefree youth” hoorde de grote newsboy cap. Gillette boorde een nieuwe markt aan, nadat in WO-I betaalbare en makkelijke scheermesjes werden geproduceerd (immers, een gasmasker in de loopgraven sloot beter aan op een glad geschoren gezicht). De baarden en snorren verdwenen daarmee uit het straatbeeld. Het korset werd niet helemaal vervangen door moderne lingerie; om gelijkheid tussen mannen en vrouwen te benadrukken, werd een “boy-ish” figuur zonder duidelijk vrouwelijke vormen nagestreefd. Aan de andere kant bleek de pool aan beschikbare mannen drastisch uitgedund na WOI. De vrouwen maakten er het beste van om de aandacht van huwbare mannen te trekken. Een wit poppengezichtje, met grote ogen (‘smokey eyes’), rode wangen en een kleine, rood gestifte mond was het ideaalbeeld. De matige kwaliteit van belichting in de opkomende filmindustrie leidde tot een dramatisch gebruik van make up om de gezichtsexpressie in stomme films goed te laten uitkomen. Make up artikelen (mascara, oogschaduw, foundation en verzorgende crèmes) werden via advertenties uitgebreid onder de aandacht gebracht van ’t gewone publiek. De ontdekking van het graf van Toetanchamon (1922) bracht een vleugje Egypte en “oriëntalisme” in kledingpatronen op bijvoorbeeld avondjurken. Maar ook de ultradunne, tot bijna op de wang doorgetrokken wenkbrauw, was een verwijzing naar farao’s. 
Dat de roaring twenties al vlot tot de verbeelding spraken, blijkt uit musicals die in de jaren ’40 werden opgevoerd. De “flapperdress’, een korte jurk met veel franjes, die meebewegen bij het dansen, is door dergelijke musicals in ons geheugen gegrift als typisch voor de jaren ’20. Dat doet eigenlijk geen recht aan de diversiteit van mode en materialen. 

Overall oordeel: De praktische uitvoering van een “flapper” is zeer bewerkelijk. Echter, dit tijdsbeeld geeft een samenleving weer, die door een oorlog en opkomende industrie een totale transformatie heeft doorgemaakt. Onze PAC auto’s zijn niet alleen historisch, maar hebben historie mede mogelijk gemaakt.